Müteahhit ve İşçilerinin Yasal Haklarını Korunmak İçin Asıl İşverene, Kamu Kuruluşlarına Ve Kamu İhale Kuruluşlarına Getirilen Yükümlülükler Nelerdir ?

Genel ve katma bütçeli dairelerle mahalli idareler veya kamu iktisadi teşebbüsleri yahut özel kanuna veya Cumhurbaşkanlığı kararnamesine dayanılarak kurulan banka ve kuruluşlar; asıl işverenler müteahhide verdikleri her türlü bina, köprü, hat ve yol inşası gibi yapım ve onarım işlerinde  çalışan işçilerden müteahhit veya taşeronlarca ücretleri ödenmeyenlerin bulunup bulunmadığının kontrolü, ya da ücreti ödenmeyen işçinin başvurusu üzerine, ücretleri ödenmeyen varsa müteahhitten veya taşeronlardan istenecek bordrolara göre bu ücretleri bunların hakedişlerinden öderler. 

 (1) Bunun için hakediş ödeneceği ilgili idare tarafından işyerinde şantiye şefliği işyeri ilân tahtası veya işçilerin toplu bulunduğu yerler gibi işçilerin görebileceği yerlere yazılı ilân asılmak suretiyle duyurulur. Ücret alacağı olan işçilerin her hakediş dönemi için olan ücret alacaklarının üç aylık tutarından fazlası hakkında adı geçen idarelere herhangi bir sorumluluk düşmez.  

Anılan müteahhitlerin bu işverenlerdeki her çeşit teminat ve hakedişleri üzerinde yapılacak her türlü devir ve el değiştirme işlemleri veya haciz ve icra takibi bu işte çalışan işçilerin ücret alacaklarını karşılayacak kısım ayrıldıktan sonra, kalan kısım üzerinde hüküm ifade eder.

Bir işverenin üçüncü kişiye karşı olan borçlarından dolayı işyerinde bulunan tesisat, malzeme, ham, yarı işlenmiş ve tam işlenmiş mallar ve başka kıymetler üzerinde yapılacak haciz ve icra takibi, bu işyerinde çalışan işçilerin icra kararının alındığı tarihten önceki üç aylık dönem içindeki ücret alacaklarını karşılayacak kısım ayrıldıktan sonra, kalan kısım üzerinde hüküm ifade eder.

(Değişik beşinci fıkra: 10/9/2014-6552/3 md.) İşverenler, alt işverene iş vermeleri hâlinde, bunların işçilerinin ücretlerinin ödenip ödenmediğini işçinin başvurusu üzerine veya aylık olarak resen kontrol etmekle ve varsa ödenmeyen ücretleri hak edişlerinden keserek işçilerin banka hesabına yatırmakla yükümlüdür.

• Bu durumun yaptırımı muvazaanın yaptırımı ile aynıdır. Dolayısıyla alt işverenlik koşulları oluşmadığında ‘’….alt işverenin işçileri başlangıçtan itibaren asıl işverenin işçileri sayılarak işlem görürler.’’
• ‘’daha önce o işyerinde çalıştırılan kimse ile alt işveren ilişkisi kurulmaz’’

Alt işveren,daha önce o işyerinde çalıştırılan bir kimse olmamalıdır.Ancak daha önce o işyerinde çalıştırılan işçinin bilahare tüzel kişi şirketin ya da adi ortaklığın hissedarı olması, alt işveren ilişkisi kurmasına engel teşkil etmez.

• ‘’…işletmenin ve işin gereği ile teknolojik nedenlerle uzmanlık gerektiren işler dışında asıl iş bölünerek alt işverenlere verilemez.’’
• Alt işveren olduğunu iddia eden kişi gerçekten yetkilerini kullanmıyorsa muvazaa oluşur.
• alt işveren yönetim hakkını kullanıyor mu
• işten çıkarma -işe alma yetkisi var mı
• ücret ve çalışma koşullarını belirleyebiliyor mu
• doğan borçları karşılayabiliyor mu yoksa asıl işveren mi karşılıyor

yani alt işveren olduğunu iddia eden kişi gerçek işveren niteliğine sahip mi

İşçinin değişen alt işverenin yanında çalışmaya devam etmesi:

Bir alt işverenin aynı işi gören farklı şirketlerinde değişen aralıklarda çalışan işçisinin, ara dönemlerde çalıştığı alt işveren şirketlerinde haklarını almadan yaptığı çalışmaların tümü toplamı hakedişi sayılır. Son işverenin bu işçisinin haklarını almadan işe başladığını bilmesi de ayrıca gerekmektedir. Son işveren ise bu işçinin diğer işverenlerinden alacaklarını ödemek suretiyle diğer işverenlere rücu edebilir.

Diğer sorun ise kamuda çalışan işçiler ve kamuda alt işverenin işçisi olarak çalışan işçilerle ilgili çıkan uyuşmazlıklar sonucunda, kamu kendisini korumak amacıyla 2/8 ve 2/9 maddeleri getirmiştir.

Kanuna veya Cumhurbaşkanlığı kararnamesine dayanılarak kurulan kamu kurum ve kuruluşları ile bunların doğrudan veya dolaylı olarak sermayesinin en az yüzde ellisine sahip oldukları ortaklıklarda, 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu veya diğer kanun hükümleri çerçevesinde, hizmet alımı amacıyla yapılan sözleşmeler gereğince, yüklenici aracılığıyla çalıştırılanlar, bu şekilde çalışmış olmalarına dayanarak;

(1)

1. a) Bu kurum, kuruluş ve ortaklıklara ait kadro veya pozisyonlara atanmaya,
2. b) Bu kurum, kuruluş ve ortaklıklara ait işyerlerinin kadro veya pozisyonlarında çalışanlar için toplu iş sözleşmesi, personel kanunları veya ilgili diğer mevzuat hükümlerine göre belirlenen her türlü malî haklar ile sosyal yardımlardan yararlanmaya,

hak kazanamazlar.

İhale Usulü Çalışılan Müteahhit ve Yüklenicilerin Kamu Kurumları Karşısındaki Durumu

• Yüklenicinin kendi işçisi yoktur. Müteahhit olarak çalışmaktadırlar.Alt işverenin sunduğu hizmeti kamu yapmaktadır Dolayısıyla kamu kurumları, alt işveren eliyle gördürdükleri hizmet kalitesine özen göstermek için, Alt işverenle yaptıkları şartnamelere hükümler koymaktadır. Şartnameye yazılan işçi çıkarma ve işe alma hükümleri nedeniyle muvazaa karinesinin işlememesi adına, altta yazan hüküm kanuna eklenmiştir.

İİK 2/9:

            Sekizinci fıkrada belirtilen işyerlerinde yükleniciler dışında kalan işverenler tarafından çalıştırılanlar ile bu işyerlerinin tâbi oldukları ihale mevzuatı çerçevesinde kendi nam ve hesabına sözleşme yaparak üstlendiği ihale konusu işte doğrudan kendileri çalışanlar da aynı hükümlere tâbidir. Sekizinci fıkrada belirtilen kurum, kuruluş veya ortaklıkların sermayesine katıldıkları ortaklıkların kadro veya pozisyonlarında çalışan işçilerin, ortak durumundaki kamu kurum, kuruluş veya ortaklıkların kadro veya pozisyonlarına atanma ya da bu kurum, kuruluş veya ortaklıklarda geçerli olan malî haklar ile sosyal yardımlardan yararlanma talepleri hakkında da sekizinci fıkra hükümleri uygulanır.

Hizmet alımına dayanak teşkil edecek sözleşme ve şartnamelere;

1. a) İşe alınacak kişilerin belirlenmesi ve işten çıkarma yetkisinin kamu kurum, kuruluşları ve ortaklıklarına bırakılması,
2. b) Hizmet alım sözleşmeleri çerçevesinde ya da geçici işçi olarak aynı işyerinde daha önce çalışmış olanların çalıştırılmasına devam olunması,

yönünde hükümler konulamaz.

Kamu böylece açıkça a ve b hükümlerini şartnameye koymamakla, kanun maddesi haline getirmekle şartnameye koymadığı için muvazaa olgusundan korunmuş olmaktadır.