Çek ve Senette İbraz
Aval
Şubat 24, 2022
Eş ve Devletin Mirasçılığı
Şubat 24, 2022Bononun İbrazı
İbraz, senedin ödenmesi talebiyle borçluya sunulmasıdır.
Senedin ödenmek için keşideciye ibrazı, görüldüğünden belli süre sonra ödenecek vadede( 4 numaralı vade ) keşideciye görmesi için ibraz edilmesinden farklıdır:
4 numaralı vadede bonoda görülme için ibrazda görmesi ve imzalayıp hamile geri vermesi için ibraz edilmektedir.
[Uygulamada vade % 99 1 numaralı vade olur %1 3 numaralı vade olur, 2 ve 4 numaralı vade hemen hemen hiç uygulanmaz.]
Oysa ödemede ödeme yapılması talebiyle ibraz edilmektedir.
İbraz Kime yapılır?
Bonoda ibraz: keşideciye Poliçede ibraz: muhataba Çekte ibraz: bankaya yapılır.
Nerede İbraz Edilir?
Borçlar kanunundan farklı bir düzenlememiz var. Borçlar kanununda borçlar götürülecek borçtur borçlu alacaklıya gider, kambiyo senetlerinde ise borç aranacak borçtur çünkü borcu senedin üzerinde keşidecinin imzası, adresi varken lehtarın olmadığı için keşideci borcu kime ödeyeceğini bilemez.
Sistem tersine dönmüştür, hamil keşidecinin adresinde ibraz etmelidir.
| Poliçeye ilişkin işlemlerin yapılacağı yer MADDE 755– (1) Poliçeyi kabul veya ödeme için ibraz etmek, protesto çekmek, poliçenin bir nüshasının verilmesini istemek gibi belirli bir kişi nezdinde yapılacak olan bütün işlemlerin, bu kişinin ticaret yerinde ve böyle bir yeri yoksa konutunda yapılması gereklidir. (2) Ticaret yeri veya konutun bulunduğu yer dikkatle araştırılır. Kolluktan veya yerel posta yönetiminden edinilen bilgilerden bir sonuç çıkmadığı takdirde başka araştırma yapmaya gerek yoktur. |
Keşideci adreste bulunamasa, keşideci mutlak defi ileri sürse de gerçekte öyle biri olmasa da protesto çekilmelidir. Çünkü protesto müracaaat hakkının doğuması için kurucu şartlardan biridir.
Kim Ödeme İçin İbraz Etmelidir?
Bono, şeklen hak sahibi görünen kişi tarafından götürülmelidir. Şeklen hak sahibi görünen kişi; senet nama yazılı ise alacağın temliki beyanlarıyla hak sahibi olduğu anlaşılan kişi, senet nama yazılı ise birbirini takip eden ciro zincirine bakılarak hak sahibi olduğu anlaşılan kişi, senet hamiline yazılı ise senedi getiren kişidir.
| Senetten doğan borç MADDE 646– (2) Hile veya ağır kusuru bulunmadıkça borçlu, vade geldiğinde, senedin niteliğine göre alacaklı olduğu anlaşılan kişiye ödemede bulunmakla borcundan kurtulur. Hamilin hak sahipliği MADDE 686– (1) Bir poliçeyi elinde bulunduran kişi, son ciro beyaz ciro olsa da kendi hakkı müteselsil ve birbirine bağlı cirolardan anlaşıldığı takdirde, yetkili hamil sayılır. (…) |
Senet ne zaman ibraz edilebilidir?
İbrazın vadesinde, süresinde yapılması gerekir, vadenin ne zaman yapılması gerektiği senedin vade türüne göre belirlenir.
Ödeme günü ile vade arasındaki fark nedir?
Vade senedin üzerinde yazılı olan tarihtir. Bu tarih iş gününe denk geliyorsa vade ile ödeme günü aynıdır.. Vade resmi tatile denk geliyorsa takip eden ilk iş günü ödeme günü olur.
| TTK Madde 646 –(2) Hile veya ağır kusuru bulunmadıkça borçlu, vade geldiğinde, senedin niteliğine göre alacaklı olduğu anlaşılan kişiye ödemede bulunmakla borcundan kurtulur. |
| Vadeden önce ve vadesinde ödeme MADDE 710- (1) Poliçenin hamili, vadeden önce ödemeyi kabulle yükümlü değildir. |
Hamil vadeden önceki ödemeyi kabul etmek zorunda değildir, Borçlar Kanunu madde 96’da ise özel bir düzenleme var buna göre borçlu erkenden ödeme yapmak isterse alacaklı kabul etmek zorundadır.
Ancak hamil riski göze alırsa erken ödemeyi kabul edebilir.
| Madde 710-(2) Vadeden önce ödeyen muhatap(keşideci), bundan doğacak tehlike kendisine ait olmak üzere hareket etmiş olur. |
Buradaki tehlike nedir?
TTK 646’ya göre hile veya ağır kusuru bulunmadıkça vade geldiğinde alacaklı görünen kişiye yani gerçekte olmasa bile senetten şeklen alacaklı olan kişiye ödeme yaparak borcundan kurtulur.
Ancak vadeden önce ödeme yapan keşideci senetten şeklen alacaklı görünen kişi gerçekte alacaklı değilse borcundan kurtulmaz, mükerrer ödeme yapmak zorunda kalır.
Uygulamada bu anlatılanlar teorik olmaktan ileri gidemiyor zaten bono kredi aracıdır, bono düzenleyen kişinin ödeme yapacak parası olmadığı için vade istemiştir, vadeden önce ödeme yapması olası değildir.
süresinde ibraz + süresinde protestoyu unutmamalıyız
Görüldüğünde Ödenecek Vade Dışında Kalan Vade Türlerinde Bononun İbraz Edileceği Süre
1,2 ve 4 numaralı vade
| İbraz MADDE 708- (1) Belirli bir günde veya düzenlenme gününden ya da görüldükten belirli bir süre sonra ödenecek bir poliçenin hamili, poliçeyi ödeme gününde veya onu izleyen iki iş günü içinde ödenmek üzere ibraz etmelidir. (2) Poliçenin bir takas odasına ibrazı, ödeme için ibraz yerine geçer. |
14.03.2021’de ödeyeceğim 1 numaralı vade
14.02.2021’den 1 ay sonra ödeyeceğim–14.03.2021 2 numaralı vade
Görüldüğünden 2 ay sonra ödeyeceğim
14.02.2021’de görmüş 14.04.2021 4 numaralı vade
Bu vadelerde üzerinde yazan vade tarihi + takip eden 2 iş gün hem ibraz hem protesto için ortak süredir.
14 Mart 20..’de ödeyeceğim
| · 14 Mart çarşamba ise · 14 Mart çarşamba · 15 Mart perşembe · 16 Mart cuma günleri mesai saatleri içinde ibraz + protesto yapılabilir. | · 14 Mart cumartesi ise · 16 Mart pazartesi · 17 Mart salı · 18 Mart çarşamba günleri mesai saatleri içinde ibraz + protesto yapılabilir. |
- Bayramlarda ararada tatil yapılan hafta içi günleri idari tatil olduğu için resmi tatil olmaz, bankalar çalışıyorsa süreler de işlemeye devam eder.
- Çeklerde süre 10 gündür (+2) iş günlük süre olmaz.
Görüldüğünde Ödenecek Vadeli Bononun İbraz Edileceği Süre
Hatırlatma: Poliçede vade gösterilmemişse, o poliçe görüldüğünde ödenir.(TTK m.672/2)
- Görüldüğünde ödenecek vadelerde (+2) iş günü olmaz.
- Görüldüğünde ödenecek vadelerde ibraz ve protesto süresi keşide tarihinden itibaren 1 yıldır
| Görüldüğünde ödenecek poliçe MADDE 704— (1) Görüldüğünde ödenmek üzere düzenlenen poliçe (bono) ibrazında ödenir. Böyle bir poliçenin (bononun) düzenlenme gününden itibaren bir yıl içinde ödenmesi için ibrazı gerekir. Düzenleyen bu süreyi kısaltabileceği gibi, daha uzun bir süre de belirleyebilir. İbraz süreleri cirantalar tarafından kısaltılabilir. |
İbraz sürelerinin uzatılıp uzatılmayacağı kimin uzatabileceği- kısaltabileceği ösym sınavlarında sorulabilir.
| Madde 704–(2) Düzenleyen, görüldüğünde ödenecek bir poliçenin belirli bir günden önce ödenmek üzere ibraz edilmeyeceği hakkında şart koyabilir. Bu takdirde ibraz süresi o tarihten başlar. |
Vade 14 Mart 2021 iken düzenleyen 14 Nisan 2021’den önce ödenmeyeceği şartını ekleyebilir bu durumda ibraz süresi 14 Nisan 2021’den başlar.
| Tatil günleri MADDE 752– (1) Vadesi pazara veya diğer bir resmî tatil gününe rastlayan poliçenin ödenmesi, ancak tatili izleyen ilk iş günü istenebilir. Poliçeye ilişkin diğer bütün işlemler, özellikle kabul için ibraz ve protesto işlemleri de tatilde yapılmayıp ancak bir iş gününde yapılabilir. (2) Bu işlemlerden birinin, son günü pazara veya başka bir resmî tatil gününe rastlayan bir süre içinde yapılması gerektiği takdirde, bu süre onu izleyen ilk iş gününe kadar uzar. Aradaki tatil günleri süre hesabına dâhildir. |
Süresinde İbrazın Sonuçları
Süresinde gerçekleştirlmiş ibrazın iki temel sonucu vardır.
- Bono borçlusunu temerrüde düşürür,
- Hamilin müracaat hakkı doğar.
| Tatil günleri MADDE 752– (1) Vadesi pazara veya diğer bir resmî tatil gününe rastlayan poliçenin ödenmesi, ancak tatili izleyen ilk iş günü istenebilir. Poliçeye ilişkin diğer bütün işlemler, özellikle kabul için ibraz ve protesto işlemleri de tatilde yapılmayıp ancak bir iş gününde yapılabilir. (2) Bu işlemlerden birinin, son günü pazara veya başka bir resmî tatil gününe rastlayan bir süre içinde yapılması gerektiği takdirde, bu süre onu izleyen ilk iş gününe kadar uzar. Aradaki tatil günleri süre hesabına dâhildir. |
Süresinde İbrazın Sonuçları
Süresinde gerçekleştirlmiş ibrazın iki temel sonucu vardır.
- Bono borçlusunu temerrüde düşürür,
- Hamilin müracaat hakkı doğar.
Süresinde ibraz yapılmaz ve protesto çekilmezse ne olur ?
- Hamil, alacaklının temerrüdüne düşer
- Hamilin müracaat hakkı düşer,
- Müracaat hakkı düşse de 3 yıllık zamanaşımı süresi içinde keşideciye gidilebilir
{Keşideci bonoda asli borçlu}hakkı koruyucu işlemler yapılmadan keşideciye gidilebilir,keşideci ödeme yaptığında başka birine rücu edemez.
- keşideci lehine aval verenlere de gidebilir. Aval verenler keşideceye rücu edebilir bu nedenle aval verenler asli borçlu değildir. Asıl borçlu gibi sorumlu, asıl borçlu değil.
| MADDE 702– (1) Aval veren kişi, kimin için taahhüt altına girmişse aynen onun gibi sorumlu olur. |
Yargıtay kararlarınca da keşideci lehine aval verenlere tıpkı keşidecide olduğu gibi şekil şartına uyulmadan gidilebilir. Ciranta lehine aval verenlere gidilemez.
Senet elimizde kalırsa ne yapacağız?
- Vadeden itibaren 3 yıllık zamanaşımı süresi içinde keşideciye gidebiliriz.
- Bono olarak anlamı kalmaz ancak mücerret borç ikrarı olduğu için adi senet olarak işe yarar.
‘ödeyeceğim’
- Çekte adi senet olarak da kullanılmaz en fazla yazılı delil başlangıcı olur.
‘ödeyiniz’
Vadeden itibaren 3 yıl içinde de keşideciye gitmezse ne olur?
- 1 yıl içinde keşideciye sebepsiz zenginleşme davası açabiliriz.
- Temel ilişkiye gidebiliriz.
Kendisine ibraz edilmemiş ama borçtan kurtulmak isteyen keşideciyi bir bankaya senet bedelini tevdi edebilir, tevdi için mahkeme kararı gerekmez.
| Tevdi MADDE 712– (1) Bir poliçe 708 inci maddede öngörülen süre içinde ödeme için ibraz edilmediği takdirde borçlu, gideri ve riski hamile ait olmak üzere poliçenin bedelini bir bankaya tevdi edebilir. |
İlgili Mesajlar
Eylül 2, 2022