Senetlerde Ödeme ve Protesto
Miras Paylaşımı
Şubat 25, 2022
Senetlerde Zamanaşımı ve Tahrifat
Şubat 25, 2022Bononun Ödenmesi
Tam Ödeme
Keşideci senedi ödendiğinde senedi geri alabilir, senedi yırtıp imha edebilir ayrıca makbuz ifadesi olacak şeklinde senet üzerine ibra şehri yazılmasını da isteyebilir.
| Makbuz isteme hakkı MADDE 709– (1) Muhatap(keşideci), poliçeyi öderken hamil tarafından bir ibra şerhi yazılarak poliçenin(bononun) kendisine verilmesini isteyebilir. |
Keşideci senet bedelini ödemesine rağmen lehtar senedi icraya verirse ne yapılabilir?
| İİK 72 menfi tespit davası kıymetli evraktaki karşılığı bedelsizlik davası |
Senet lehtarda kaldıysa keşideci lehtara bedelsizlik davası açacak ve senedin devredilmemesi için hakimden tedbir konulmasını isteyecek.
Dikkat bedelsizlik davası lehtara karşı ya da bile bile borçlunun zararına hareket etmiş üçüncü kişiye karşı açılabilir. Çünkü temel ilişkiden doğan şahsi defiler ancak lehtara (ve bile bile borçlunun zararına hareket etmiş üçüncü kişiye ) karşı ileri sürülebilir.
Senet nama yazılı düzenlenmişse temel ilişkiden doğan şahsi defiler herkese karşı ileri sürülebileceğinden bedelsizlik davası açmaya da gerek kalmayacaktır.
Kısmi Ödeme
10.000 Tl borcu olan keşideci borcunun 8.000 TL’sini ödeyebileceğini söylerse hamil bu ödemeyi kabul etmek zorundadır ödenmemiş kısım olan 2.000 TL için protesto çekerek müracaat haklarını kullanabilir. 8.000 TL ödenmesi kabul etmezse reddettiği kısım için müracaat hakları düşer.
| Madde 709-(2) Hamil kısmi ödemeyi reddedemez. |
Kısmi ödemeyi kabul ederse senet kimde kalacak?
| Madde 709-(3) Kısmi ödeme hâlinde muhatap(keşideci) bu ödemenin poliçe(bono) üzerine yazılmasını ve kendisine bir makbuz verilmesini isteyebilir. |
Senedin üzerine ne kadar ödendiği yazılarak senet yine hamiline geri verilir.
- Çeklerde para ödenirken arkasına yazılıp verilmeli.
Kendisine başvurulabilmesi için müracaat hakkını koruyucu işlem yapılması(senedin süresinde ibraz edilmesi ve süresinde protesto çekilmesi) zorunlu olmayan ve kendisi senet bedelinin ödedikten sonra başkasına müracaaat edemeyen kişiye asli borçlu denilmektedir.
- Bonoda asli borçlu keşideci
- Poliçede asli borçlu KABUL ETMİŞ muhatap
- Çekte asli borçlu yoktur.
Çünkü çeklerde muhatap yoktur banka vardır, bankaların kabul yasağı vardır bu yüzden banka muhatap değildir. Keşideci ise çekte müracaat borçlusudur.
Keşidecinin durumu:
- Bonoda asli borçludur
Bonoda hakkı koruyucu işlemler süresinde yapılmış olmasa da vadeden itibaren 3 yıllık zamanaşımı süresi içinde keşideciye gidilebilir. Çünkü keşideci bonoda asli borçludur.
- Poliçede ve çekte müracaat borçlusudur.
Çekte 10 günlük süre kaçırılır, protesto yerine geçen işlem yapılmazsa müracaat hakkı düşer,
bu durumda keşideciye de gidilemez. Çünkü keşideci, çekte asli borçlu değil müracaat borçlusudur.
Müracaat borçlusu, kendisine başvurulabilmesi için hakkı koruyucu işlemlerin(süresinde ibraz + süresinde protesto) yapılmış olması gereken kişidir.
Aval, kambiyo senetlerinde verilen bir çeşit kefalete benzeyen ama kefalaet olmayan şahsi teminattır.
Aval keşideci lehine de cirantalar lehine de aval verilebilir. Genelde keşideci lehine aval verilir.
| MADDE 702– (1) Aval veren kişi, kimin için taahhüt altına girmişse aynen onun gibi sorumlu olur. |
Bonoda ibraz süresi kaçırılsa, protesto çekilmese bile keşideciye gidilebildiği gibi keşideci lehine aval veren kişiye de gidilebilir.
Dikkat: Bu durum keşideci lehine aval verenin asli borçlu olması anlamına gelmez. Asli borçlu olmanın iki şartı vardır:
- Süresinde ibraz, süresinde protesto olmadan da gidilebilmesi
- Kendi ödedikten sonra başkasına rücu edememesi.
Keşideci lehine aval veren, ilk şartı sağlasa da kendi ödedikten sonra başkasına rücu edememe şartını sağlamadığı için asli borçlu değildir.
Keşideci lehine aval verene hakkı koruyucu işlemler yapılmadan gidilip gidilemeyeceği tartışılmış fakat yargıtay kararlarıyla gidilebileceğine karar verilmiş.
Bono üzerinde imzası bulunan keşideci dışındaki herkes müracaat borçlusudur ve hepsi de bononun ödeneceğini, ödenmediği takdirde kendilerinin ödeyeceklerini taahhüt ederler.
| Teselsül MADDE 724- (1) Bir poliçeyi düzenleyen, kabul eden, ciro eden veya o poliçeye aval veren kişiler hamile karşı müteselsil borçlu sıfatıyla sorumludurlar. (2) Hamil, bunların borçlanmadaki sıraları ile bağlı olmaksızın her birine veya bunlardan bazılarına ya da hepsine birden başvurabilir. (3) Poliçeden dolayı borç altına girmiş olup da poliçeyi ödemiş bulunan herkes aynı hakkı kullanabilir. (4) Hamil borçlulardan yalnız birine başvurmakla, diğer borçlularla ilk önce başvurduğu borçludan sonra gelenlere karşı haklarını kaybetmez. |
- Müracaat borçlusu, sorumsuzluk kaydı koymuşsa ona başvurulmayacaktır.
Ciranta;
- Sorumlu değilim demişse
- Yeniden ciroyu yasaklamışsa
| Sorumlu değilim | Tekrar ciro edilemez |
| K(borçlu): düzenleyen)L(lehtar: alacaklı) ciro C1 ciro ‘ödememeden sorumlu değilim’ C2 Hamil | K(borçlu): düzenleyen)L(lehtar: alacaklı) ciro C1 ciro ‘tekrar ciro edilemez.’ C2 Hami |
| Hamil ödeme günü keşideciye gitti keşideci ödemeyeceğim dedi hamil protesto çekti. Hamil, müracaat hakkı kapsamında C1 ‘ye başvuramaz çünkü C1 ciro yaparken ödememeden sorumsuzluk kaydı koymuş. | Hamil ödeme günü keşideciye gitti keşideci ödemeyeceğim dedi hamil protesto çekti. Hamil, müracaat hakkını kapsamında C1’ye gidemez, C1’ye ancak C2 gidebilir. Çünkü tekrar ciro edilemez kaydı konulmuş. |
Müracaat Hakkının Kullanılabilmesi için Aranan Şartlar:
Maddi ve şekli şartlar olarak ayrılır.
Maddi Şartlar:
- Senedin ödenmemiş olması gereklidir (ödeme günü+2 iş günü içinde ödenmemiş) ya da
- Senedin ödeneceğinin şüpheli hale gelmiş olması gereklidir.
Keşidecinin mali durumunun bozulduğu bazı hallerde, bononun ödeneceğinin şüpheli hal almış olduğu kabul edilmektedir:
- Keşideci iflas etmişse ———————————————— protesto çekmek gerekmez
- Keşideci ödemelerini tatil etmiş ise ——————————–protesto çekmek gerekir
- Keşideci aleyhindeki bir icra takibi semeresiz kalmış ise—–protesto çekmek gerekir
Bu durumlarda şüpheli haller gerçekleşmiş sayılmaktadır. Anılan durumlar gerçekleştiği takdirde, hamilin müracaat hakkı doğmakta, hamil, vadeyi beklemek zorunda kalmadan müracaat borçlularına başvurabilmektedir.
- İflas etme durumunda iflas mahkeme kararıyla olduğu için protesto çekmek gerekmez, ancak diğer
- iki durumda şekli şartlar kapsamında protesto çekmek gerekir.
| MADDE 713- (1) Vadede poliçe ödenmemişse hamil, cirantalara, düzenleyene ve poliçe dolayısıyla taahhüt altına girmiş olan diğer kişilere başvurabilir. (2) Hamil; a) Kabulden tamamen veya kısmen kaçınılmış, b) Poliçeyi kabul etmiş olsun olmasın, muhatap iflas etmiş veya bir ilamla ispatlanmamış olsa da sadece ödemelerini tatil etmiş veya aleyhindeki herhangi bir icra takibi semeresiz kalmış veya c) Kabul için arz edilmesi menedilen bir poliçenin düzenleyeni iflas etmiş, olursa vadenin gelmesinden önce de aynı başvurma hakkını haizdir. |
Başvurma hakkı vadenin gelmesinden önce kullanılırsa senet bedelinden iskonto yapılır.
| MADDE 725- (2) Başvurma hakkı vadenin gelmesinden önce kullanılırsa, poliçe bedelinden bir iskonto yapılır. Bu iskonto başvurma tarihinde hamilin yerleşim yerinde geçerli olan resmî iskonto oranına göre hesap edilir |
*merkez bankasını belirlediği iskonto oranı vardır.
Şekli Şartlar:
- Süresinde ibraz
- Süresinde protesto
Müracaat hakkının doğabilmesi için, ibrazın süresinde yapılmış olması gerekmektedir.
Bunun yanı sıra, maddi şartların gerçekleştiği hususunun Kanunun aradığı şekillerde tesvik edilmesi(vesikaya/belgeye bağlanması) zorunludur.
Kanun, bonoda müracaat hakkının sadece ‘protesto’ ile doğacağını kabul etmektedir. (TTK 714)
Protesto;
| Noterlikçe düzenlenmesi MADDE 715- (1) Protestonun 716 ncı maddede belirtilen şekil ve surette noterlikçe düzenlenmesi gerekir. Protesto belgesi MADDE 717- (1) Protesto ayrı bir belge hâlinde düzenlenerek poliçeye bağlanır. (2) Protesto, aynı poliçenin çeşitli nüshaları veya poliçenin aslı ile bir sureti ibraz edilerek düzenlenmiş ise protestoyu bu nüshalardan birine veya asıl senede bağlamak yeterlidir. (3) Diğer nüshalara veya surete, protestonun, kalan nüshalarından birine veya poliçenin aslına bağlanmış bulunduğu kaydolunur. |
Çeklerde süresinde süresinde ibraz bono ile aynı ancak protestoda farklılık var, çekte protesto çekilmesi alternatifli unsurdur.
- Protesto
- Bankanın çekin üzerine karşılıksızdır yazması aslolandır. (en çok kulanılanı ve masrafsız olanı)
- Takas odası beyanı ile ispatlanması mümkündür
Protestoda eksiklik olması durumunda dahi protesto geçerlidir:
| Sakat protesto MADDE 721- (1) Noter tarafından imza edilen protesto kanuna uygun olarak düzenlenmediği veya içindeki kayıtlar yanlış olduğu takdirde de geçerlidir. (2) Noter hakkında disiplin hükümleri saklıdır. |
Protesto ne zamana kadar çekilebilir?
- Bonolarda 1,2,4 numaralı vadelerde ödeme günü + 2 iş günlük süre hem ibraz hem protesto için
azami süredir ancak ödeme günü sadece ibraza ayrılmıştır, ödeme gününü takip eden +2 iş günü hem ibraz hem protestoya ayrılmıştır. Bu yüzden protestonun +2 iş günü içinde çekilmesi mümkün ve zorunludur.
- 3 numaralı vadede tüm işlemlerin 1 yıl içinde yapılmış olması gerekir.
- Çeklerde +2 iş günlük süre yoktur, 10 gün içinde hem ibraz protesto veya protesto yerine
geçebilecek işlem yapılmalıdır.
| Protesto Süreler ve Şartları MADDE 714- (1) Kabul etmemenin veya ödememenin, kabul etmeme veya ödememe protestosu denilen resmî bir belge ile belirlenmesi zorunludur. (2) Kabul etmeme protestosunun, kabule arz için belirli olan süre içinde çekilmesi gerekir. 694 üncü maddenin birinci fıkrasında gösterilen hâlde poliçenin ilk arzı vadenin son gününde olmuşsa, protesto o günün ertesi günü de çekilebilir. (3) Belirli bir günde veya düzenlenme gününden ya da görüldükten belirli bir süre sonra ödenmesi şartını içeren bir poliçeden dolayı çekilecek ödememe protestosunun, ödeme gününü izleyen iki iş günü içinde çekilmesi zorunludur. Görüldüğünde ödenmesi şart olan bir poliçeden dolayı çekilecek ödememe protestosu, ikinci fıkrada kabul etmeme protestosu için gösterilen süreler içinde çekilir. (4) Kabul etmeme protestosu çekilmiş olması hâlinde ödeme için poliçeyi ibraz etmeye gerek olmadığı gibi, ödememe protestosu çekmeye de ihtiyaç yoktur. (5) Poliçeyi kabul etmiş olsun olmasın muhatap, ödemelerini tatil etmiş veya aleyhindeki herhangi bir icra takibi semeresiz kalmış ise, hamil başvurma haklarını ancak poliçenin ödenmesi için muhataba ibrazından ve protestonun çekilmesinden sonra kullanabilir. (6) Poliçeyi kabul etmiş olsun olmasın, muhatap veya kabul için arz edilmesi menedilen bir poliçenin düzenleyeni iflas etmişse, iflas ilamının ibrazı, başvurma hakkının kullanılması için yeterlidir. |
Protestodan muafiyet halleri
- Protesto hiç veya süresinde çekilmezse kural olarak müracaat hakkı düşer. Ancak bu kuralın da istisnası vardır.
- Kanuni istisnalar:
- Müracaat hakkının iflas nedeniyle doğduğu hallerde( keşidecinin iflas etmesi halinde)
iflas ilami söz konusu tesvik işlevini yerine getirdiği için ayrıca protesto çekilmesi gerekmez.
- Mücbir sebep nedeniyle protesto çekilemediği durumlarda, mücbir sebebin vadeden
itibaren 30 günden uzun sürmesi halinde protesto çekilmesi gerekmez.( TTK m. 731)
| Mücbir sebepler MADDE 731 (4) Mücbir sebepler vadenin gelmesinden itibaren otuz günden çok sürerse, poliçenin ibrazına ve protesto çekmeye gerek olmaksızın başvurma hakkı kullanılabilir |
İlgili Mesajlar
Eylül 2, 2022